HET PSYCHIATRISCH ZIEKENHUIS  "STICHTING VOGELENZANG"

Stichting Vogelenzang voor het grootste deel gelegen in de gemeente Bennebroek was uitgegroeid tot een voor die tijd modern psychiatrisch ziekenhuis, waar patiënten behandeld werden met de middelen die de wetenschap ter beschikking kon stellen en vanuit het grote ideaal dat de oprichters van de Vereniging destijds in 1928 voor ogen hadden.

Op 1 mei 1940 was met de openstelling van het paviljoen Duinoord de bouw van de Stichting Vogelenzang voltooid. In 1980 zou uitgerekend Duinoord het eerste paviljoen zijn dat weer geheel werd afgebroken om plaats te maken voor het Medisch Centrum.

Stichting Vogelenzang vanuit de lucht. Links boven loopt de spoorlijn Haarlem - Leiden. De datum van deze foto is onbekend.

STICHTING VOGELENZANG IN OORLOGSTIJD

In de vroege ochtend van 10 mei 1940 wordt de ziekenhuisgemeenschap opgeschrikt door het oorverdovende lawaai van een groot aantal overtrekkende vliegtuigen en het gebulder van afweergeschut. Een paar vliegtuigen worden getroffen en storten brandend neer. Plotseling is de hemel bezaaid met parachutes. Duitse parachutisten doen een aanval op het militaire vliegveld Valkenburg bij Leiden. Nederland is in oorlog! Schrik en verbijstering maken zich van de mensen meester. Hoe is het mogelijk!?

Er wordt aangespoord tot kalmte en tot waakzaamheid. Er moet voor de patiënten gezorgd worden, vooral nu. Ieder moet op zijn of haar post blijven. Juist nu zal er veel van het personeel gevergd worden, meer nog dan anders. Ze zullen zichzelf en hun eigen belangen moeten uitschakelen in het belang van die anderen, die zieken, die aan hun zorgen zijn toevertrouwd. Een ieder is op zijn post, zoals ze altijd op hun post zijn, waar het gaat om het belang van de patiënten. Ook nu weer tonen ze zich bewust van de grote verantwoordelijkheid, die de verpleging hun heeft opgelegd. Geen opoffering, hoe groot ook, mag en zal hen er van terughouden hun plicht te doen. Zij weten dat en ze hebben dat steeds getoond, ook nu. 
En ze zouden het blijven tonen in de jaren die gingen komen. 

DE CAPITULATIE en de BEZETTING

Na de capitulatie ging alles schijnbaar zijn gewone gang, al gaf de distributie veel extra zorgen en administratieve rompslomp.
Er werd gastvrijheid verleend aan 25 patiënten uit het christelijk Sanatorium voor Zenuwzieken te Zeist, aan 60 patiënten uit Vrederust te Bergen op Zoom en aan 40 patiënten uit het naburige Meer en Bosch, het Centrum voor Epilepsiebestrijding te Heemstede. Overigens gingen de eerste bezettingsjaren zonder bijzondere gebeurtenissen voorbij.

De Karreploeg zorgt voor warmte, ook in oorlogstijd.

ENORME VERDEDIGINGSWERKEN LANGS DE KUST

De Duitsers brachten langs de kust enorme versterkingen aan. Zij vreesden een geallieerde invasie op onze kust. Om de kust te kunnen verdedigen wilden zij militairen legeren in talrijke gebouwen in het bezette gebied. De bewoners werden gedwongen naar elders te evacueren.

1942 EVACUATIE!

Eind 1942 kreeg De Stichting  het bevel tot evacuatie, Van de 930 aanwezige
patiënten werden allen wier toestand dit maar enigzins toeliet naar huis gezonden.

1943

Evacuatie per trein naar Franeker en Ermelo vanaf station Vogelenzang.

23 en 26 februari 1943 werden 369 patiënten met 100 personeelsleden naar Franeker geëvacueerd met een Rode-Kruistrein vanaf station Vogelenzang. 

1 en 4 maart 1943 gingen 384 patiënten met 128 personeelsleden naar Ermelo. Van te voren had het vervoer van ledikanten, meubilair en ander materiaal per schip naar Harlingen resp. Harderwijk plaatsgehad.
De bedlegerige patiënten werden op brancards per ziekenauto naar het station Vogelenzang vervoerd. In de trein waren verschillende wagons voor ziekenvervoer ingericht. Dankzij een goede voorbereiding verliepen de operaties redelijk vlot.

ACHTERBLIJVERS

In Bennebroek bleven de geneesheer-directeur, de huismeester en de administrateur achter, benevens de gezinnen van de gehuwde personeelsleden.

DE BEZETTING VAN STICHTING VOGELENZANG

Al spoedig kwamen de Duitsers opnemen wat er van hun gading was en werden de eerste paviljoens bezet. Waar vroeger patiënten sliepen lag nu de vijand, waar de patiënten woonden dreunden de soldatenlaarzen. In de conversatiezaal en de personeelskamers woonden de Duitse officieren en in de werkkamers van sommige paviljoens waren zelfs paarden ondergebracht. Overal klonk het Duits: commando's, vloeken, moppen en liederen. Op Vogelenzang was een grote bezetting, want in de buurt van de Bekslaan, over de spoorlijn in het dorp Vogelenzang, was een lanceerbasis voor V-1 wapens ingericht.

Foto van Stichting Vogelenzang te Bennebroek uit 1944

EERSTE BOMSCHADE:

25 februari 1945 leed De Stichting de eerste bomschade.  2 bommen explodeerden op het terrein onder Hillegom in het bos van de Stichting Vogelenzang.

20 maart 1945 valt een bom op de Stichting Vogelenzang waarbij een man wordt gedood.

(extra info)

Vrij regelmatige bombardementen werden tot 24 maart ondergaan. (Zie ook het jaartal 1945 deel 1)
Het doel van deze bombardementen was de spoorbrug, de spoorbaan en de genoemde lanceerinrichting. Een 40-tal V-projectielen werd afgeschoten. (dit is niet met zekerheid te staven, daar er slechts 8 dagen gebruik is gemaakt van de lanceerinrichting en de meeste lanceringeren mislukten). Ze richtten op Stichting Vogelenzang slechts glasschade aan door de plotselinge luchtdrukverschillen. De gevolgen van de bombardementen waren ernstiger. Veel schade werd ondervonden aan de daken, vensters en voorgevels van Eikenhorst en Iepenhorst.

Ook de Duitse bezetting, die de gehele tijd met enkele onderbrekingen aanwezig was, had aanzienlijke schade aan de gebouwen aangericht. Bij de bombardementen werden de woningen van twee verpleegkundigen getroffen. Daarbij kwam het tweejarig dochtertje van één hunner om het leven en ging de huisraad grotendeels verloren.

Onder het personeel zelf waren, als gevolg van de oorlog, twee doden te betreuren. Eén verpleger sneuvelde in dienst bij de Koninklijke Marine en een ander keerde niet uit Duitse gevangenschap terug, waarheen hij door de S.D. gestuurd was wegens het in bezit hebben van illegale blaadjes.

3 april 1945 komen bij een bombardement op de Traliebrug bommen terecht op het terrein van de Stichting Vogelenzang.

(einde extra informatie tot op heden)

5 MEI 1945 BEVRIJDING

Na de bevrijding op 5 mei 1945  werden alle 1300 Duitse militairen op Stichting Vogelenzang krijgsgevangen gemaakt. Nadat zij waren weggevoerd werden de gebouwen bezet door Engelsen en Canadezen. Pas half juli 1945 werden de paviljoens, de keuken en het economiegebouw vrijgegeven en kon met herstelwerkzaamheden worden begonnen.

4 oktober 1945

Op deze dag werd de hele inrichting ontruimd en toen het herstel zover gevorderd was, dat de patiënten weer normaal verpleegd konden worden, keerden zij met een gevoel van dankbaarheid terug naar Bennebroek. Het werd een zegerijke intocht. Voorafggegaan door bereden politie kwamen de mensen van Stichting Vogelenzang in twee groepen terug.

29 november 1945

Op deze dag keerde de groep patiënten uit Franeker  terug.

13 december 1945

Op deze dag keerde de groep patiënten uit Ermelo terug.

In beide instituten, Franeker en Ermelo,  konden gedurende de oorlog hun gasten een zekere vorm van zelfstandigheid behouden. 

ZUIVERING ONDER HET PERSONEEL!

De "zuivering" leverde niet veel problemen op. Een drietal personeelsleden werd gearresteerd wegens sympathisering met de Duitsers en de N.S.B.  Een verpleegster, die een half jaar lid geweest was van het Nederlands Arbeidsfront, maar daarvoor zelf had bedankt werd, in opdracht van het bestuur, door de geneesheer-directeur "op passende wijze op haar slappe houding gewezen".

Het leven op Vogelenzang naar stap voor stap weer zijn normale beloop.

Dit stukje geschiedenis is afkomstig uit het "Gedenkboek van de Vereniging tot Christelijke verzorging van geestes- en zenuwzieken 1884-1984.
Uitgeversmaatschappij J.H. Kok - Kampen

Hoofdgebouw van de Stichting Vogelenzang te Bennebroek. Datum onbekend.

De naam Stichting Vogelenzang werd omgezet in "De Geestgronden". Later is deze naam nog een keer gewijzigd in GGZ inGeest. 

 

 

U kunt hier terugkeren naar de Home site om verder te gaan.